Consultancy
Marketplace Nedir? Pazaryeri nedir?
Haziran 16, 2025
Bu yazımızda, Pazaryeri sisteminin ne olduğundan nasıl çalıştığına, sunduğu özelliklerden sağladığı faydalara kadar tüm detayları ele alacak; ayrıca Türkiye’den ve dünyadan güncel Pazaryeri örneklerini sizlerle paylaşacağız.
Marketplace (Pazaryeri) Nedir?
İçinde yaşadığımız dönemde internet ve e-ticaret alanındaki gelişmeler sayesinde adını sıkça duyduğumuz Marketplace yani Pazaryeri sistemi aslında yeni bir kavram değil. Tarihsel anlamda çok eskilere dayanan köklü bir alışveriş sistemi. Gelin, Pazaryeri sisteminin günümüze kadar nasıl evrildiğine ve internet sayesinde nasıl geliştiğine hep beraber bakalım.
Bundan çok çok uzun zaman önce yaşayan eski atalarımız avcı-toplayıcı ve göçebe bir hayat sürüyordu. Bu hayat tarzının gereklilikleri sebebiyle kendi kendilerine yetebilen küçük ama çevik topluluklar olmaları gerekiyordu. Doğanın sunduğu kaynaklar kadar yaşamlarını sürdürmek zorundaydılar. Tarımın bulunmasıyla insanlar, ürünlerini hasat etmek adına yerleşik hayata geçmeye başladılar. İnsanlığın yerleşik hayata geçmesiyle birçok alışkanlık değişti. Önceleri kendi kendine yetebilen insan toplulukları, nüfusun artması ve teknolojinin kullanılmasıyla çeşitli uzmanlıklara sahip olmak durumunda kaldı. Her birey, bir meslek edinerek başka bir bireyin sorununa çözüm sunmayı amaçladı.
Yerleşik hayata geçişin hızlanmasıyla beraber, insanlar kendilerini dış tehditlerden korumak amacıyla şehirler kurmaya başladılar. Bu şehirlerde, insanlar kendi mesleklerini icra ederek ürettikleri ürünleri başkalarıyla paylaşarak ticaret yapmaya başladılar. İşte tam da bunun sonucu olarak şehir merkezlerinde bu ticareti daha etkin kılmak için belli dönemlerde pazarlar kurulmaya başlandı. Şehir sakinleri kurulan bu pazar yerleri vasıtasıyla ihtiyaçlarını gidermeye başladılar. İlk başta takas yöntemiyle ticaret yapılırken zamanla nakit paranın bulunması ve kullanımın artmasıyla ticaret hacmi gelişti.
Pazar yerlerindeki ticaret hacminin gelişmesiyle bundan gelir sağlamak isteyen şehrin otoriteleri, çoğunlukla satıcılardan sattıkları ürünler üzerinden belli bir bedel talep etmeye başladılar. Bu bedeli vermedikleri takdirde ticaret yapmaları engelleniyordu. Önceleri haraç olarak adlandırılan bu komisyon bedeli, daha sonradan vergi oldu. Serbest ticaret fikrinin gelişmesine daha yüzyıllar vardı. Verilen bu bedel karşılığında ise; kalın surlarla çevrilmiş şehirlerdeki bu pazar yerleri, hem satıcıları hem de alıcıları olası bir tehlikeye karşı koruyor ve onlara güven veriyordu. Ayrıca tüm satıcıların bir noktada ticaret yapması; rekabeti de güçlendiriyor ve piyasanın tekelleşmesini engelleyerek ticaretin daha sağlıklı devam etmesini sağlıyordu.
Pazar yerleri, insanlar arası ticaretin devam etmesini sağlayan en önemli merkezler haline geldi. Öyle ki, uzak diyarlardan gelen tüccarlar, ticaret yolları üzerindeki şehirlerde kalarak, kendi memleketlerindeki kültürel, sosyal ve bilimsel gelişmeleri gittikleri bölgelerdeki halklara aktardılar.
İşte eskiden beri süregelen ve şu an internet sayesinde belli platformlar vasıtasıyla devam ettiğimiz elektronik ticaret (e-ticaret) sistemine Marketplace yani Pazaryeri diyoruz.
Pazaryeri Sistemi Nasıl Çalışır?
Pazaryeri sisteminde ilk bölümde değindiğimiz üzere alıcılar, satıcılar ve pazaryeri olarak üç farklı paydaşımız bulunur. Peki bu sistem nasıl çalışır? Gelin bir de buna bakalım. Farklı pazaryeri sistemi modelleri bulunsa da genellikle aşağıdaki gibi sistem işler.
Öncelikle alıcı pazaryeri sitesine üye olarak hesabını oluşturur. Daha sonra sitede listelenen ürünleri inceleyerek bir satıcı mağazasından ürünü satın almaya karar verir. Ürünü sepetine ekleyerek sipariş oluşturmaya başlar. Adres bilgisini yazarak ödeme sayfasına geçer. Ödemesini kredi/banka kartıyla, dijital cüzdanla (BKM Express, Masterpass vb.) veya ilgili pazaryeri sitesinin banka hesabına para transferi yaparak siparişini verir. Ödeme onaylandıktan sonra ilgili tutar pazaryeri sitesinin güvencesiyle ilgili banka hesabında ürünün alıcıya iletilip onaylanmasına kadar tutulur. Pazaryeri siparişi onayladıktan sonra satıcıya siparişin verildiğini iletir. Satıcı, siparişi teyit edip ürünü hazır ettikten sonra alıcıya ulaşması için kargoya verir. İlgili ürün alıcıya teslim edildikten sonra kargo firması tarafından ürünün teslim edildiği bilgisi satıcıya ulaştırılır. Satıcı ürünün alıcıya gönderildiğini pazaryerine bildirir. Pazaryeri, alıcının ürünü teslim aldığını teyit etmesini bekler. Geçerli süre içinde teyit veya itiraz gelmezse sistem otomatik olarak sipariş tutarı üzerinden belli bir komisyon bedelini çıkararak satıcıya ödemesini yapar.
Satıcılar da aynı şekilde pazaryeri sitesini üye olarak dijital mağazalarını açar ve ürünlerini listeler. Çoğunlukla pazaryeri sitesine dönemsel üyelik ücreti verirler. Bazı durumlarda üyelik ücreti istenmeyebilir. Bu pazaryeri sitesinin iş modeline ve stratejisine göre değişiklik gösterebilir.
Sistemin Özellikleri ve Yapısı
Pazaryeri sistemlerinin temel özelliği birçok alıcı ve birçok satıcıyı aynı platformda buluşturabilmesidir. Pazaryeri sistemleri, genellikle B2C (Business to Consumer) iş modellerine sahiplerdir. Yani firmadan son tüketiciye doğru bir ticaret işlemi gerçekleşir. Ancak bazı sistemlerde B2B (Business to Business / firmadan firmaya) ve C2C (Consumer to Consumer / tüketiciden tüketiciye) iş modelleri de olur. Hem satıcıların hem de alıcıların sisteme üye olması ve kullanım koşullarını okuyup onaylaması zorunludur. Yapılan tüm işlemler pazaryeri sistemi veritabanı içerisinde loglanarak kayıt altına alınır. Böylelikle sistemde alıcı ve satıcı arasında bir problem yaşansa dahi sorunun çözümü için sistem destek sunacaktır.
Pazaryeri sisteminin klasik hazır e-ticaret paketlerinden farkı, satıcılar için ayrı bir web sitesi ve platform açma ihtiyacının olmamasıdır. Birçok firma, ürünlerini satabilmek için hazır e-ticaret paketlerinden faydalanır. Ancak bu tarz hazır paketler kişiselleştirmenin sınırlı olması sebebiyle her firmaya uygun olmayabilir. Ek olarak bu paketlerin firma sitesine entegrasyon süreci daha maliyetli olabilir ve uzun sürebilir. Ayrıca firma, pazaryeri sistemindeki potansiyel müşterilerine ulaşamayabilir. Öte yandan pazaryeri sistemine üye olan bir firma, çok kısa süre içerisinde kendi dijital dükkanını oluşturup ticaret yapmaya başlayabilir.
Pazaryerlerinin Satıcı ve Alıcıya Faydaları
Pazaryeri sistemi birden fazla satıcı ve alıcıyı aynı platformda buluşturması sebebiyle rekabet ortamı sunar.
Satıcılar yani çoğunlukla firma sahipleri sisteme kaydolurken belli bir üyelik ücreti öderler. Bu sayede kendi dijital profilleri üzerinden tüm alım-satım işlemlerini takip edebilir, ürün ve kategori bazında günlük, haftalık ve dönemsel istatistiklere ve raporlara erişebilir. Bu sayede firma sahipleri pazarlama ve satış aktivitelerini düzenleyebilir, kampanya yönetimini ve daha birçok stratejik kararı alabilirler. Ayrıca dijital dükkanındaki ürünlerin stok, kargo, ödeme takibini ve firma finansal dökümünü tek bir portal üzerinden rahatlıkla görebilirler. Ayrıca yeni müşteri kazanımı avantajından faydalanırlar.
Alıcılar için üyelik ücreti genellikle zorunlu değildir ancak satış yapmak istediklerinde açtıkları ilanların erişilebilirliğini arttırmak için belli bir hizmet bedeli vermeleri gerekebilir. Alıcılar yaptıkları alışveriş sonucunda satıcıyı değerlendirir ve ona puan verir. Bu da satıcının hizmetini geliştirmesi ve müşteri memnuniyetini arttırabilmesi için bir fırsattır. Ayrıca diğer kullanıcıların da satıcıya yapılan bu yorumları ve puanları görmesi, satın alım kararını etkiler. Bu sebeple satıcılar hizmet kalitesinin sürdürülmesi ve nakit akışının olumsuz etkilenmemesi için müşteri odaklı olmak zorundadırlar. Bu da alıcılar için bir artıdır.
Satıcı ve alıcı arasında bir anlaşmazlık olması durumunda pazaryeri sistemi müşteri hizmetleri devreye girerek aradaki anlaşmazlığı çözüme kavuşturmaya çalışır.
Global Örnekler
İnternetin bireysel kullanıma açılması itibariyle pazaryeri sistemleri de dot-com döneminde ortaya çıkmaya başladı. Aşağıda en bilinen global pazaryeri sistemlerini paylaşıyoruz:
- Ebay
- Amazon
- Alibaba
- AirBnb
- Temu
- Facebook Marketplace
Türkiye’den Örnekler
Dünya’da olduğu gibi Türkiye’de de başarılı pazaryeri modelleri bulunuyor. Çoğumuzun internet üzerinden alışveriş yaparken yolumuzun geçtiği bir takım pazaryeri firmaları aşağıdaki gibidir:
- hepsiburada
- trendyol
- sahibinden
- n11 – getir
Sonuç ve Geleceğe Dair Öngörüler
Pazaryeri sistemlerinin; internetin yaygınlaşması, mobil erişimin hızlanması, uluslararası tedarik sistemlerinin gelişmesiyle daha büyük kitlelere ulaşması ve e-ticaret ekosisteminin baş aktörlerinden biri olması bekleniyor. Yakın gelecekte, ödeme sistemlerinde yaşanan hızlı gelişmelerin ve yapay zekanın güçlendirdiği teknolojik çözümlerin de pazaryeri platformlarının daha fazla tercih edilmesini sağlayacaktır.
Yararlanılan Kaynaklar
https://en.wikipedia.org/wiki/Online_marketplace
https://webrazzi.com/2014/06/28/dot-com-balonunun-tarihcesi
Yazar: Berk Üstünel
